Op de InnovatieExpo, een initiatief vanuit vijf ministeries, bediscussieerden we met zo’n 80 deelnemers de mobiliteitstransitie. Hoe zorg je ervoor dat werknemers de fiets pakken in plaats van de auto? En welke tools kunnen we inzetten om slimme en schone mobiliteit een aantrekkelijk thema voor werkgevers te maken?
Navigeren door de mobiliteitstransitie begint volgens ons bij inzicht in de dynamiek van zo’n transitie. Er zijn verschillende perspectieven waarmee naar transities kan worden gekeken. Wij kiezen voor het perspectief van de X-curve (DRIFT). De X-curve helpt in het duiden van de fase waarin de transitie zich bevindt en de dynamieken die in deze fases spelen. Volgens ons vraagt namelijk iedere fase om een samenspel van andere actoren, instrumenten en interventies. Daarnaast gebruiken we ons Transitiecanvas om inzicht te krijgen in het bijpassende instrumentarium.
Het was best een uitdaging om de transitiedynamieken en -systemen én bijbehorende instrumenten, in een half uur samen te vatten. Daarom hebben we in drie stappen de concrete aanpak van de werkgeversaanpak van het Programma Slim & Schoon Onderweg (Groene Metropoolregio Arnhem-Nijmegen) toegelicht. Hierbij de samenvatting:
Hoeveel mensen delen het vraagstuk? Zijn het de koplopers, of juist de grote massa die in beweging moeten komen?
Gaat het over radicaal nieuwe manieren van reizen, of blijven we reizen in hetzelfde systeem, maar dan schoner of efficiënter?
Welk effect willen we met dit systeem teweegbrengen? Gaat het bijvoorbeeld over het verkennen van de mogelijkheden of aanzetten tot nieuw gedrag?
Nadat wij twee voorbeelden geplot hebben op de X-curve, mochten de deelnemers zelf aan de slag. De vraag was: ‘Hoe bestendigen we nieuw gedrag in ons beleid?’ In stap 1 gaan we ervanuit dat het beleid voor de grote groep geldt. De transitie is dus al verder gevorderd. Het systeem, stap 2, wordt het ‘alternatieve, nieuwe systeem’ met een nieuwe norm: minder en anders reizen wordt de standaard. Welke instrumenten deelnemers willen inzetten? Een hogere fietsvergoeding! Tevens willen ze dat de randvoorwaarden, zoals een goede fietsenstalling en douche, op orde zijn.
Onze hoogtepunten uit deze discussie:
- Er kwam een interessante vraag uit het publiek: ‘Welke rol neemt de overheid op dit moment eigenlijk in? Vanuit het transitiedenken heeft de overheid vooral een aanjagende functie tot de markt het overneemt.
- Een andere boeiende vraag was: Hoe zorgen we ervoor dat de ruimte die ontstaat door minder auto’s op de weg, niet wordt ingepikt door andere transitieopgaven? Dit is onderdeel van de ontzettend complexe puzzel die gelegd moet worden binnen de beperkte ruimte in Nederland. Daarom is het zo belangrijk om transities gezamenlijk, integraal en met de juiste belanghebbenden te realiseren.
Dit vraagstuk bediscussieerde ik samen met Marie-Louise van der Sande van MKB regio Zwolle en collega transitiemanager Niels Ahsmann op Impact Fest.
Hoe zorgen we ervoor dat het mkb in de regio klaar is voor de transitieopgaven die op hen afkomen? We zien namelijk vaak dat het mkb achter blijft bij grote transitieopgaven, terwijl grote bedrijven volop innovatie aanjagen en de mogelijkheid hebben om hier flink in te investeren. Mkb’ers zijn vaak druk met de waan van de dag en voelen niet altijd de urgentie van de grondstoffentransitie.
Marie-Louise deelde allerlei interessante achtergrondinformatie over de regio Zwolle. Vervolgens hebben we met hulp van de X-curve inzichtelijk gemaakt hoe transities werken. Daarna zijn de deelnemers met ons Transitiecanvas aan de slag gegaan om deze opgave beter te kunnen duiden en te bepalen welke instrumenten passend zijn.
In kleinere groepen zijn er interessante discussies gevoerd over een samenhangend circulair programma voor de regio Zwolle. De hoogtepunten:
- Eén groep nam de toekomstbestendigheid van mkb’ers als uitganspunt. Hoe worden ondernemers verleid in het maken van stappen in deze complexe opgave? Circulaire ondernemers dragen niet alleen bij aan duurzaamheid en milieubehoud, maar profiteren ook van zakelijke kansen, versterking van het merkimago en kostenbesparingen. Het vergt echter vaak een heroverweging van traditionele bedrijfsmodellen en investeringen in innovatie.
- Een andere groep richtte zich voornamelijk op het potentieel van de reparatiebranche in een circulaire economie. En welke oplossingsrichtingen er zijn om de reparatiebranche te stuwen, door meer opleidingen te creëren, vraag te stimuleren en een netwerk van reparateurs op te zetten.
- Beiden denkrichtingen bieden kansen voor nieuwkomers. Juist zij kunnen een rol vervullen in de circulaire en reparatiemarkt.
Onze tips bij de aanpak van dergelijke vraagstukken:
- Baken de transitieopgave goed af.
- Identificeer eerst het speelveld, het systeem en vervolgens welk instrument je gaat inzetten.
- Maak onderscheid in probleemeigenaren als gevolg van het huidige systeem en de kansen die het alternatief kan bieden voor anderen (b.v. mkb ondernemers).
Al met al snijdt het mes aan twee kanten. Enerzijds kreeg Marie-Louise van MKB Regio Zwolle concrete input op haar vraagstuk van de groep. Anderzijds kreeg de groep meer inzicht in de dynamiek van transities door de gerichte vragen (b.v. wie is de probleemeigenaar, waar bevindt het vraagstuk zich in de X-curve etc.) toe te passen op dit vraagstuk. Met andere woorden, er werd samen nagedacht, geïnspireerd en hard gewerkt!
De X-curve en ons Transitiecanvas is de basis van onze aanpak van transitievraagstukken. In de workshops en gesprekken bleken beiden een robuuste, goed werkbare basis te bieden. Het transitiedenken is een zeer waardevolle theorie om in te zetten bij vraagstukken en het canvas is een mooie tool om theorie naar praktijk te vertalen. Wat we vooral zien is dat het bepalen van het speelveld en het systeem van de transitie, ervoor zorgt dat je je inzicht vergroot en de juiste instrumenten leert inzetten. Dit zorgt ervoor dat je opgavegericht aan de slag kunt en je steviger kunt navigeren door transities.
Wil je weten wat de inzet van de X-curve en het Transitiecanvas bij jouw vraagstuk oplevert? Maak kans op een gratis ‘Navigeren door Transities’ workshop waarbij we je begeleiden in een groepssessie. Meld je hier aan om kans te maken! Aan het einde van de sessie heb je de basis staan voor de aanpak en inzicht in passend instrumentarium.
Of download onze whitepaper om meer te lezen over het navigeren door transities.
Veel dank aan iedereen die heeft bijgedragen aan de sessies. We kijken ernaar uit om het gesprek vooral voort te zetten en samen de transities écht verder te helpen.
