Het Denkdiner is een platform voor een constructieve dialoog, die we graag voortzetten in de toekomst. Deze inzichten zijn geen eindpunt zijn en juist een manier om de aanpak van transities te verbeteren én de voortgang te versnellen.
We nodigen je uit om deze samenvatting te lezen en hierop te reflecteren. De inzichten van de deelnemers zijn van waarde om effectieve samenwerking en innovatieve benaderingen verder te brengen.
"Wat een goede energie, het was een hele fijne avond en een genoegen om aanwezig te zijn."
Een unanieme constatering is dat markt en overheid elkaar echt nodig hebben en nu nog onvoldoende op elkaar zijn afgestemd. Deels door een weinig ondernemende en soms terughoudende overheid. En door verschil in tempo tussen markt en overheid.
De aanwezigen vinden het beeld dat overheid in moet grijpen bij marktfalen, in bepaalde zin achterhaald. De markt faalt nog helemaal niet als het gaat om belangrijke transities. Ondernemers lopen juist voorop, er is niet altijd een markt. Toch ligt er een nadrukkelijke rol bij de overheid om transities aan te jagen, bijvoorbeeld door het maken van duidelijke keuzes. De overheid is volgens ondernemers nodig als enabler voor innovaties van bedrijven. Dat zit soms in geld, en vaak in andere onderwerpen als arbeidsmarkt en bereikbaarheid.
Investeren in grote projecten die bijdragen aan transities vereist geduldig kapitaal. En ook lef van zowel financiers als de overheid om een duidelijke lijn uit te zetten en vast te houden. Die lijn kan financiers meer vertrouwen geven om te investeren in projecten die bijdragen.
Ook zien de aanwezigen dat er op bepaalde thema's te weinig kwalitatieve aanvragen zijn bij de financiers. Opvallend is dat projecten met een hoog kapitaalintensief karakter, minder goed gefinancierd worden in vergelijking met bedrijven. Een praktijkvoorbeeld in de gemeente Berkelland laat de behoefte aan financieringsconstructies op wijkniveau zien, zoals het concept van warmte-as-a-service.
De overheid en de private sector moeten een gezamenlijke taal spreken en een gezamenlijk doel hebben. Dat maakt effectieve samenwerking mogelijk. De overheid kan een faciliterende rol spelen en privaat kapitaal in beweging brengen. Bijvoorbeeld door garanties in te zetten.
Ook zijn andere vormen van rendement, niet alleen financieel, van belang. Hier kan in de samenwerking meer aandacht aan besteed worden. Een 'vertaler' tussen inhoudelijke opgaven en financiers is nodig: iemand binnen de overheid die snapt hoe de financiering van transities werkt en waar ondernemers tegenaan lopen.
Deelnemers pleiten voor een grote rol van het onderwijs bij de voorbereiding van jongeren op transities. Duidelijk is dat, ook al is er kapitaal beschikbaar, de nodige transities helemaal niet kúnnen worden uitgevoerd met Nederlandse arbeidspotentieel. We moeten hier hard aan de slag, keuzes moeten maken en/of elders personeel moeten aantrekken.
Ook is het belangrijk dat de overheid binnen transities focus aanbrengt. De overheid kan door gefocuste kaders en doelen te stellen, een belangrijke sturende rol spelen in transities. Dit helpt de private markt bij de uitvoering. Het voorbeeld van de inzet op waterstof en/of elektriciteit illustreert de impact van dergelijke keuzes op ondernemers en benadrukt dat de overheid niet voor elke oplossing individuele regels kan aanpassen.
"Zeer nuttig om in zo'n diverse groep van anderen te horen waar ze tegen aanlopen."
Leren van elkaar, het delen van goede voorbeelden en elkaar blijven ontmoeten, vinden de aanwezigen belangrijk. Hier wordt het punt van starten in de regio uit de whitepaper onderstreept. De gasten bespraken succesvolle voorbeelden, zoals regionale energiefondsen en duurzaamheidsleningen, als modellen voor effectieve financiering. De rol van regionale energiefondsen en de mogelijkheid om kennis en samenwerking te versterken kwam aan de orde.
Daarbij is projectfinanciering van belang. Partijen in de regio kennen elkaar vaak al goed waardoor samenwerking snel opgestart kan worden. Ze kennen elkaars verwachtingen rondom rendement en risicobereidheid. Ook is de autonomie en het vertrouwen in de regio groter dan op nationale schaal, waardoor besluiten sneller gaan.
Toch kunnen ook hier dingen beter. Als bijvoorbeeld een regionaal energiefonds de scope wil verbreden met het thema circulariteit, komt dat niet altijd van de grond. Vanuit de overheid is kennis over projectfinanciering en venture capital nodig. Financiers krijgen nog weleens te horen: ‘Vrijwel geen enkele start-up haalt het, dus waarom zou je moeite doen?’
Dus start in de regio met voorbeelden, maar zorg ook dat er opschaling plaatsvindt als het goede voorbeelden zijn. En blijf bij deze voorbeelden flexibel, zorg dat bijsturing mogelijk is.
De gesprekstafels concluderen dat er meer marktpartijen en partijen in de waardeketen nodig zijn, dan je vanuit je eigen bubbel gewend bent. Het meekrijgen van het mkb in transities is een grote, nog onbenutte kans. Ondernemers willen graag verduurzamen, maar vooral kleinere bedrijven hebben niet genoeg middelen daarvoor. Ondernemers in de provincie Overijssel kunnen al bij de MKB Duurzaamheidslening terecht voor financiering, coaching en training. Deze Duurzaamheidslening stimuleert -met een lage rente- energiebesparing en -opwekking bij het kleinbedrijf.
En last but not least, jij en ik zijn onderdeel van transities. Transities beginnen niet groots en meeslepend; heel veel kleine en experimentele prikkels zorgen voor deining. Wat doen we zelf als burger, gebruiker en klant? Kleine voorbeelden worden steeds belangrijker, zoals wijkuitvoeringsplannen en energiecoöperaties met bewoners die ook voor elkaar betalen bij verduurzaming. Niet teveel meer praten, maar vooral doen.
We kijken terug op een bijzonder geslaagde avond, mede dankzij de deelname en bijdragen van onze gasten en sprekers. Wil je doorpraten over het financieren van transities? Heb je andere ervaringen? Neem gerust contact met ons op.
